همه چیز درباره یکی از شایع‌ترین علل سرگیجه شدید و ناگهانی: سندرم وستیبولار حاد (AVS)

سرگیجه یکی از دلایل رایج مراجعه افراد به اورژانس است. گاهی این سرگیجه‌ها آن‌قدر شدید و طولانی هستند که فرد حتی نمی‌تواند راه برود یا سرش را حرکت دهد. در این موارد ممکن است با سندرم وستیبولار حاد یا به اختصار AVS روبه‌رو باشیم.

AVS چیست؟ 

سندرم وستیبولار حاد به حالتی گفته می‌شود که فرد دچار سرگیجه شدید و ناگهانی می‌شود و این سرگیجه بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه پیدا می‌کند.

معمولاً با علائم زیر همراه است:

• حالت تهوع یا استفراغ
• ناتوانی در حرکت دادن سر
• احساس ناپایداری در راه رفتن
• حرکات غیرطبیعی چشم (که پزشکان آن را "نیستاگموس" می‌نامند)

این سندرم به دلیل اختلال در سیستم تعادل بدن (که در گوش داخلی و مغز قرار دارد) به‌وجود می‌آید.

علت‌های اصلی AVS چیست؟

دو مورد از مهم‌ترین علل AVS عبارت‌اند از:

1.     نوریت دهلیزی (Vestibular Neuritis): التهاب یا عفونت عصب تعادلی گوش داخلی است که شایع‌ترین علت AVS محسوب می‌شود. نوریت وستیبولار اغلب به دلیل یک عفونت ویروسی یا گاهی اختلال خودایمنی در عصب تعادل ایجاد می‌شود. این بیماری خطرناک نیست ولی می‌تواند بسیار ناتوان‌کننده باشد.

2.     سکته مغزی در قسمت‌های خاصی از مغز (ساقه مغز یا مخچه): در بعضی موارد، سکته در قسمت‌هایی از مغز که مسئول تعادل هستند، ممکن است باعث علائم مشابه نوریت دهلیزی شود. این حالت بسیار مهم است چون نیاز به درمان فوری دارد. حدود 5 تا 10 درصد موارد AVS را تشکیل می‌دهد. این نوع سکته می‌تواند خطرناک باشد، به‌ویژه اگر به‌موقع تشخیص داده نشود.

حدود 10 تا 20 درصد از افرادی که به دلیل گیجی/سرگیجه به اورژانس مراجعه می‌کنند، ممکن است AVS داشته باشند. در ایالات متحده، این عدد به معنای 25,000 تا 500,000 مراجعه سالانه به اورژانس است!

چه کسانی در معرض خطرند؟

افرادی که در سنین میانسال (اواسط 50 تا اوایل 60 سالگی) هستند و عوامل خطر سکته مثل فشار خون بالا یا کلسترول زیاد دارند، بیشتر در معرض AVS قرار دارند.

چرا تشخیص درست AVS مهم است؟

تشخیص اشتباه AVS می‌تواند خطرناک باشد. برای مثال:

• اگر سکته مغزی با نوریت دهلیزی اشتباه گرفته شود، زمان طلایی درمان از دست می‌رود.
• برخی بیماری‌های کمتر شناخته‌شده مانند کمبود ویتامین B1 یا مولتیپل اسکلروزیس (MS) هم می‌توانند باعث سرگیجه‌ای مشابه AVS شوند.

حدود 20 تا 25 درصد از موارد AVS ممکن است به دلیل مشکلات جدی مثل سکته در قسمت‌های خاصی از مغز (ساقه مغز یا مخچه) باشد. سکته‌های کوچک ممکن است با بهبودی همراه باشند، اما می‌توانند زنگ خطری برای سکته‌های بزرگ‌تر در آینده باشند. از طرف دیگر، سکته‌های بزرگ‌تر که مخچه را درگیر می‌کنند، می‌توانند به ورم مغزی و خطر مرگ منجر شوند. به همین دلیل، پزشکان با دقت معاینه می‌کنند تا علت دقیق مشخص شود.

علل دیگر AVS

علاوه بر نوریت وستیبولار و سکته، بیماری‌های دیگری مثل میگرن وستیبولار، سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV)، بیماری منییر، مولتیپل اسکلروزیس یا حتی کمبود ویتامین B1 (تیامین) می‌توانند باعث علائم مشابه شوند. جدول زیر برخی از این علل را نشان می‌دهد:

جدول: دسته‌بندی علل احتمالی سندرم وستیبولار حاد (AVS)

آیا AVS درمان دارد؟

بله. بسته به علت ایجادکننده AVS، درمان‌ها متفاوت هستند:

• برای نوریت دهلیزی: درمان حمایتی (مثل مصرف داروهای ضد تهوع)، استراحت، توانبخشی تعادلی پیشنهاد می‌شود. در صورت مدیریت صحیح بیشتر بیماران طی چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کنند.
• برای سکته مغزی: نیاز به بستری فوری، درمان دارویی یا گاهی مداخله جراحی وجود دارد.
• در موارد خاص مانند کمبود ویتامین B1، تزریق ویتامین به‌سرعت علائم را بهبود می‌دهد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر دچار سرگیجه ناگهانی و مداوم شدید که با یکی از موارد زیر همراه بود، سریعاً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:

• تهوع و استفراغ شدید
• ناتوانی در راه رفتن یا حفظ تعادل
• تاری دید یا حرکات غیرعادی چشم
• اختلال در حرف زدن یا بی‌حسی صورت
• سابقه بیماری قلبی یا سکته مغزی

جمع‌بندی

سندرم وستیبولار حاد (AVS) یک وضعیت پزشکی مهم است که نیاز به توجه فوری دارد. AVS می‌تواند به دلایل ساده یا پیچیده‌ای مانند سکته مغزی به وجود بیاید. اگرچه معمولاً خطرناک نیست، اما گاهی تشخیص آن سخت است و نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص دارد. تشخیص به‌موقع، به‌ویژه برای جلوگیری از عوارض سکته، می‌تواند زندگی را نجات دهد.

سایت شنویار همیشه آماده است تا با اطلاعات بیشتر و مشاوره، شما را در این مسیر همراهی کند!

دسته‌بندی: تعادل و سرگیجه

نویسنده: احمد رسولی

ادیولوژیست و کاندیدای دکترای تخصصی

رتبه ۱ آزمون دکترای تخصصی کشور

فارغ‌التحصیل دانشگاه علوم پزشکی تهران | مدرس دانشگاه