میگرن دهلیزی یا وستیبولار (Vestibular Migraine)

میگرن دهلیزی یا وستیبولار (Vestibular Migraine)

میگرن همیشه به‌صورت سردرد ضربانی بروز نمی‌کند. در برخی افراد، «میگرن» خودش را به‌شکل سرگیجه، احساس چرخش، عدم تعادل یا تهوع نشان می‌دهد. این حالت را میگرن وستیبولار یا میگرن همراه با سرگیجه می‌نامند.

این بیماری یکی از شایع‌ترین علل سرگیجه‌ی دوره‌ای در بزرگسالان است و خوشبختانه با درمان و تغییر سبک زندگی قابل کنترل است.

میگرن وستیبولار چیست؟

میگرن وستیبولار نوعی از میگرن است که در آن سیستم تعادلی گوش داخلی و مغز (سیستم وستیبولار) درگیر می‌شود.

در این حالت، فرد ممکن است دچار:

• احساس چرخش یا تکان خوردن زمین زیر پا
• سبکی سر یا ناپایداری
• حساسیت به حرکت (مثلاً در ماشین یا هنگام چرخاندن سر)
• تهوع، استفراغ یا عدم تمرکز
• حساسیت به نور و صدا

 شود — حتی اگر در همان لحظه سردرد نداشته باشد.

طبق تحقیقات، حدود یک نفر از هر 50 بزرگسال ممکن است نوعی از میگرن وستیبولار را تجربه کند.

چرا میگرن وستیبولار اتفاق می‌افتد؟

علت دقیق هنوز کاملاً مشخص نیست، اما متخصصان چند عامل اصلی را دخیل می‌دانند:

1. فعالیت غیرطبیعی شبکه‌های عصبی مغز که در کنترل تعادل و حس فضا نقش دارند.
2. اختلال موقت در جریان خون مغز، مشابه آنچه در میگرن با اورا اتفاق می‌افتد.
3. حساسیت بیش‌ازحد مغز به محرک‌های حسی مانند نور، صدا، حرکت یا استرس.
4. زمینه‌ی ژنتیکی و خانوادگی؛ در خانواده‌هایی که میگرن شایع است، احتمال بروز نوع وستیبولار بیشتر است.

مهم‌ترین علائم و نشانه‌های میگرن وستیبولار

نشانه‌های میگرن وستیبولار می‌توانند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و معمولاً از چند دقیقه تا چند ساعت و گاهی تا سه روز ادامه دارند.

شایع‌ترین علامت، سرگیجه یا احساس چرخش محیط است — حالتی که فرد حس می‌کند خودش یا اطرافش در حال حرکت‌اند، در حالی‌که واقعاً حرکتی وجود ندارد. این سرگیجه ممکن است ناگهانی شروع شود و با حرکات سر یا تغییر وضعیت بدن تشدید گردد.

در کنار سرگیجه، بسیاری از بیماران از احساس ناپایداری و بی‌تعادلی شکایت دارند؛ گویی زمین زیر پاهایشان ثابت نیست یا هنگام راه رفتن به یک سمت کشیده می‌شوند. این احساس معمولاً در محیط‌های شلوغ یا هنگام نگاه کردن به اجسام در حال حرکت (مثل رانندگی یا تماشای تلویزیون) بیشتر می‌شود.

یکی دیگر از ویژگی‌های مهم، حساسیت بیش‌ازحد به حرکت و محرک‌های بصری است. بیمار ممکن است هنگام نگاه کردن به صفحه‌ی تلفن همراه، چراغ‌های چشمک‌زن یا اسکرول سریع دچار سرگیجه، تهوع یا بی‌قراری شود.

برخی افراد سردرد میگرنی هم‌زمان با سرگیجه دارند، اما در بسیاری دیگر، حمله‌ی وستیبولار بدون سردرد رخ می‌دهد. اگر سردرد وجود داشته باشد، معمولاً یک‌طرفه، تپنده و همراه با حساسیت به نور (فوتوفوبیا) و صدا (فونوفوبیا) است.

در بعضی بیماران، علائم گوش و شنوایی مانند وزوز (زنگ گوش)، احساس پری یا سنگینی در گوش، و در موارد نادر کاهش شنوایی گذرا نیز مشاهده می‌شود. این علائم معمولاً دوطرفه هستند و بعد از پایان حمله بهبود می‌یابند.

در مجموع، میگرن وستیبولار می‌تواند خود را به شکل‌های مختلف نشان دهد، از یک احساس سبکی سر خفیف تا سرگیجه‌های شدید و ناتوان‌کننده. تشخیص صحیح زمانی ممکن است که الگوی تکرارشونده‌ی این علائم با سابقه‌ی میگرن همراه باشد

چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص میگرن وستیبولار معمولاً بر اساس شرح حال دقیق بیمار و حذف سایر علل سرگیجه (مثل منییر، BPPV یا اضطراب مزمن) انجام می‌شود.

پزشک ممکن است برای اطمینان از سلامت گوش داخلی، تست‌هایی مانند:

• ادیومتری (شنوایی‌سنجی)
• ویدئو نیستاگموگرافی (VNG)
• تست‌های تعادلی و وستیبولار

 را درخواست کند.

معیارهای رسمی تشخیص (بر اساس انجمن بارانی و انجمن بین‌المللی سردرد):

1. سابقه‌ی فعلی یا گذشته‌ی میگرن.
2. حداقل ۵ حمله‌ی سرگیجه‌ی متوسط تا شدید، با مدت ۵ دقیقه تا ۷۲ ساعت.
3. در نیمی از این حملات یا بیشتر، وجود یکی از ویژگی‌های میگرن:

• سردرد میگرنی
• حساسیت به نور یا صدا
• اورا (تغییرات دید یا گزگز دست و صورت)

1. علائم با بیماری دیگری توضیح داده نشود.

درمان میگرن وستیبولار

درمان هدفش کاهش دفعات حملات و شدت علائم است و معمولاً چند مرحله دارد:

۱. اصلاح سبک زندگی

• خواب منظم و کافی
• وعده‌های غذایی منظم (اجتناب از گرسنگی طولانی)
• نوشیدن آب کافی
• کاهش استرس و اضطراب
• پرهیز از عوامل تحریک‌کننده (نورهای چشمک‌زن، بوی تند، الکل، کافئین زیاد)
• ورزش ملایم و منظم

۲. درمان دارویی

داروهای زیر معمولاً برای پیشگیری از حملات میگرنی استفاده می‌شوند:

• داروهای ضد فشار خون مثل پروپرانولول یا وراپامیل
• داروهای ضدافسردگی (مثل آمی‌تریپتیلین یا ونلافاکسین)
• داروهای ضد تشنج (مثل توپیرامات یا والپروات)
• داروهای جدیدتر ضد CGRP مثل ارناماب، گالکانزوماب (تزریقی)

پزشک انتخاب دارو را بر اساس وضعیت سلامتی و عوارض احتمالی انجام می‌دهد.

۳. درمان در زمان حمله

در زمان حمله ممکن است از داروهای ضدتهوع یا آرام‌بخش سیستم تعادلی (مثل مکلزین یا دیمِن‌هیدرینات) استفاده شود.

در موارد شدید، استراحت در محیط تاریک و آرام کمک‌کننده است.

۴. توانبخشی وستیبولار (Vestibular Rehabilitation)

تمرین‌های خاص تعادلی که توسط شنوایی‌شناس یا فیزیوتراپیست وستیبولار آموزش داده می‌شود، در بهبود ثبات و کاهش حساسیت به حرکت بسیار مؤثر است.

ارتباط با سایر بیماری‌ها

میگرن وستیبولار گاهی ممکن است با بیماری‌هایی مثل:

• بیماری منییر (کاهش شنوایی و وزوز یک‌طرفه)
• سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV)
• سرگیجه پس از ضربه‌ی سر یا اضطراب مزمن

اشتباه گرفته شود.

 تشخیص دقیق نیاز به بررسی دقیق توسط متخصص گوش، حلق و بینی یا شنوایی‌شناس دارد.

آیا درمان قطعی دارد؟

درمان قطعی وجود ندارد، اما با درمان مناسب، بیش از ۷۰٪ بیماران کنترل بسیار خوبی بر علائم پیدا می‌کنند.

هدف، «مدیریت طولانی‌مدت بیماری» است تا کیفیت زندگی حفظ شود.

توصیه‌های شنویار برای بیماران

1. سرگیجه‌های تکرارشونده را نادیده نگیرید؛ تشخیص زودهنگام کمک می‌کند.
2. الگوی حملات و عوامل تحریک‌کننده را یادداشت کنید.
3. در صورت بروز علائم عصبی جدید (دوبینی، ضعف، بی‌حسی)، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
4. توانبخشی و ورزش‌های تعادلی را در برنامه‌ی روزانه‌تان قرار دهید.
5. درباره‌ی داروها با پزشک مشورت کنید و مصرف آن‌ها را خودسرانه قطع نکنید.