چرا هنگام رانندگی یا سوار شدن ماشین دچار سرگیجه می‌شویم؟

آیا تا به حال هنگام رانندگی با سرعت بالا یا حتی فقط سوار شدن در ماشین، احساس سرگیجه، گیجی یا سبکی سر داشته‌اید؟ این تجربه ممکن است ترسناک و نگران‌کننده باشد—به‌ویژه اگر در بقیه‌ی روز مشکلی نداشته باشید. خوشبختانه، با شناخت علل این مشکل و استفاده از راهکارهای مناسب، می‌توانید آن را مدیریت کنید. در این مقاله، به زبانی ساده و قابل فهم، چگونگی ایجاد گیجی و سرگیجه هنگام رانندگی و سوار شدن در ماشین را بررسی می‌کنیم و توضیح می‌دهیم چرا مغز گاهی در ماشین دچار «اشتباه در محاسبه» می‌شود، تا بتوانید با اطمینان بیشتری پشت فرمان بنشینید.

نکات کلیدی

• مشکلات بینایی، اختلالات گوش داخلی یا اضطراب می‌توانند باعث سرگیجه در خودرو شوند.
• بیماری‌هایی مثل منیر، التهاب یا ضعف عصب تعادلی ممکن است عامل اصلی گیجی در خودرو باشند.
• بیماری حرکت (Motion Sickness) و حساسیت به تصاویر متحرک معمولاً علائم را در تشدید می‌کنند.
• برخی مشکلات کمتر شناخته‌شده مانند اختلال در عملکرد دید دو چشمی (BVD) و سندرم گم‌گشتگی یا موقعیت ناآگاهی دهلیزی راننده (MVDS) نیز در این موضوع نقش دارند.
• درمان‌هایی مانند دارو، تمرینات تعادلی، یا توانبخشی دهلیزی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند.
• اگر سرگیجه‌های شما مکرر یا شدید هستند، حتماً برای تشخیص دقیق و اطمینان از ایمنی رانندگی به پزشک متخصص مراجعه کنید.

مغز، تعادل و حرکت: مغز ما چطور تعادل را حفظ می‌کند؟

برای درک بهتر این موضوع ابتدا لازم است کمی درباره بدن و سیستم تعادلی بیشتر بدانیم. بدن ما برای حفظ تعادل از سه منبع اصلی اطلاعات استفاده می‌کند:

• چشم‌ها (بینایی): برای دیدن محیط، تشخیص حرکت و موقعیت در فضا
• گوش داخلی (بخش تعادلی گوش یا سیستم دهلیزی): برای تشخیص حرکت، چرخش و شتاب
• گیرنده‌های عضلات و مفاصل (حس عمقی یا پروپریوسپشن): برای درک موقعیت بدن

مغز به طور مداوم این اطلاعات را با هم مقایسه و تحلیل می‌کند تا ما بتوانیم تعادل خود را حفظ کنیم. اما اگر اطلاعات دریافتی از این منابع با هم ناسازگار باشند، مغز دچار «سردرگمی» می‌شود و شما احساس گیجی، سبکی سر یا حتی تهوع می‌کنید. این پدیده را عدم تطابق حسی (sensory mismatch) می‌نامند.

هنگام سوار شدن ماشین یا رنندگی چه اتفاقی می‌افتد؟

هنگامی که سوار ماشین می شوید یا وقتی با سرعت بالا در بزرگراه حرکت می‌کنید، چشم‌هایتان باید به سرعت حجم زیادی از اطلاعات بینایی را پردازش کنند (مانند رد شدن پیوسته‌ی درختان، خودروها، و تابلوها). از سوی دیگر، گوش داخلی ممکن است شتاب ثابت را حس کند، اما چون بدن شما در خودرو نسبتاً بی‌حرکته، این اطلاعات با آنچه چشم‌ها می‌بینند، همخوان نیستنداگر مغز نتواند این اطلاعات را با هم تطبیق دهد، نتیجه آن می‌تواند گیجی، سرگیجه یا حالت تهوع باشد. این حالت معمولاً در افرادی که سیستم تعادلی حساسی دارند، بیشتر دیده می‌شود.

دلایل شایع گیجی و سرگیجه هنگام رانندگی یا سوار شدن در خودرو

برخی افراد هنگام رانندگی با سرعت بالا یا حتی در حین نشستن در خودرو، دچار احساس گیجی، سبکی سر یا سرگیجه می‌شوند. این مشکل می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که از مسائل ساده تا اختلالات پزشکی متغیر است. در ادامه، مهم‌ترین عواملی که می‌توانند باعث سرگیجه هنگام رانندگی یا نشستن در خودرو شوند، آورده شده‌اند:

• بیماری حرکتی (Motion sickness): ناشی از عدم تطابق بین دیدن حرکت و حس نکردن آن در بدن
• اختلالات گوش داخلی مانند: التهاب یا ضعف عصب تعادلی، بیماری منیر (فشار گوش بالا)، سرگیجه وضعیتی خوش‌خیم (BPPV) یا جابجایی و در رفتگی سنگ ریزه/کریستال های گوش داخلی، میگرن دهلیزی
• سندرم گم گشتگی یا موقعیت ناآگاهی دهلیزی در رانندگان (MVDS): اختلالی خاص در سیستم تعادل که در برخی رانندگان ایجاد می‌شود
• مشکلات بینایی مانند اختلال در عملکرد دید دو چشمی (BVD) آستیگماتیسم یا ضعف بینایی: ناهماهنگی در عملکرد چشم‌ها که باعث سردرگمی مغز در درک عمق و حرکت می‌شود
• اضطراب و حملات پانیک: باعث تند شدن تنفس، سبکی سر و گیجی می‌شودافت فشار خون یا قند خون: به‌ویژه اگر ناشتا یا خسته باشید
• مصرف برخی داروها: برخی داروهای خواب‌آور یا آرام‌بخش
• گرمازدگی یا کم‌آبی بدن: به‌خصوص در تابستان یا درون ماشین گرم

دسته‌بندی: تعادل و سرگیجه

نویسنده: احمد رسولی

ادیولوژیست و کاندیدای دکترای تخصصی

رتبه ۱ آزمون دکترای تخصصی کشور

فارغ‌التحصیل دانشگاه علوم پزشکی تهران | مدرس دانشگاه